Największą rewolucją i wyzwaniem dla importerów była z pewnością zapowiedź wdrożenia system AES/ECS2, zmiany w systemie SENT, wprowadzenie nowych sankcji na Rosję oraz graniczny podatek węglowy CBAM.

Wdrożenie AES/ECS2 PLUS

Z początkiem grudnia 2023 roku kraje członkowskie UE powinny wdrożyć nową wersję unijnego systemu obsługi eksportu (system AES). System ten nie przewiduje możliwości stosowania w operacjach eksportowych procedury uproszczonej „w miejscu” w dotychczasowej formie (wpisu do rejestru zgłaszającego), która co do zasady realizowana jest bez udziału funkcjonariusza Służby Celno-Skarbowej przy obsłudze zgłoszenia. Zmiana ta skutkować będzie dla przedsiębiorców koniecznością realizacji tych operacji w procedurze standardowej.

Do dnia 1 grudnia 2023 roku zgodnie z zapowiedziami MF (termin przesunięty aktualnie na 1 maja 2024 roku) wszystkie zgłoszenia w procedurze wywozu w ramach uproszczeń, w szczególności odnoszące się do wpisu do rejestru zgłaszającego, będą nadal obsługiwane w systemie AES/ECS2. Po okresie przejściowym (po wdrożeniu systemu) obowiązujące pozwolenia na wpis do rejestru zgłaszającego w wywozie wygasną z mocy prawa. Do czasu wprowadzenia nowego systemu do obsługi zgłoszeń celnych wywozowych, gdy urząd wywozu będzie w Polsce, a urząd wyprowadzenia w innym państwie UE, zgłoszenia składane w „starym” formacie danych są automatycznie konwertowane do „nowego” formatu i przesyłane do AES/ECS2 PLUS. Komunikacja z urzędem wyprowadzenia odbywa się w AES/ECS2 PLUS. Po zakończeniu okresu przejściowego AES/ECS2 obsługiwać będzie tylko zgłoszenia w operacjach krajowych. Oznacza to że urząd celny wywozu i deklarowany urząd celny wyprowadzenia znajdować się muszą na terenie Polski.

Podczas trwania operacji wywozowej nie będzie możliwości międzynarodowej zmiany trasy przewozu, bowiem operacja nie będzie mogła zostać obsłużona systemowo, a towary będą potraktowane jako przemieszczające się bez procedury celnej. Oznacza to że zgłoszenie celne złożone do AES/ECS2 powinno zostać unieważnione, a nowe zgłoszenie z zagranicznym urzędem wyprowadzenia dokonane w systemie AES/ECS2 PLUS. Obsługiwane będą dalej komunikaty z dotychczasową strukturą na podstawie pozwoleń wydanych przed dniem 1 grudnia 2023 roku. Możliwość obsługi zgłoszeń w uproszczeniach w systemie AES/ECS2 na zasadach opisanych powyżej będzie możliwa do czasu utrzymywania systemu AES/ECS2, ale nie krócej niż pół roku od daty wdrożenia AES/ESC2 PLUS.
Po końcu okresu przejściowego w przypadku, gdy urząd wywozu będzie w Polsce, a deklarowany urząd wyprowadzenia w innym państwie UE, będzie konieczność dokonania zgłoszenia w AES/ECS2 PLUS w procedurze standardowej, ewentualnie w ramach pozwolenia na zgłoszenie uproszczone.

Zmiany w systemie SENT

Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (SENT) wprowadził szereg dodatkowych towarów objętych systemem. Do wcześniejszej listy towarów dodano przewóz zboża, jaj, mięsa drobiowego i produktów pszczelich.

Do obowiązku zgłaszania do rejestru SENT należy:
• wewnątrzwspólnotowe nabycia ww. towarów,
• przewozów towarów pomiędzy innymi państwami członkowskimi UE przez terytorium Polski,
• przewoźnicy dodatkowo obowiązani są do przekazywania danych geolokalizacyjnych.

📌Sankcje
Za niewykonanie tych obowiązków ustawa przewiduje sankcje dla podmiotu odbierającego - 46% wartości brutto towaru przewożonego podlegającego obowiązkowi zgłoszenia, nie mniej niż 20 000 zł, W przypadku przewozów towarów pomiędzy innymi państwami członkowskimi UE przez terytorium Polski przewoźnik ma obowiązek przesłać do rejestru zgłoszenie i uzyskać numer referencyjny dla tego zgłoszenia. Niewywiązanie się z tych obowiązków wiąże się z sankcją w wysokości 20 000 zł.

Kierujący ma obowiązek posiadać numer referencyjny albo dokument zastępujący zgłoszenie w momencie rozpoczęcia przewozu. W przypadku stwierdzenia w trakcie kontroli rozpoczęcia przewozu przez kierującego bez numeru referencyjnego albo dokumentu zastępującego zgłoszenie kierujący podlega karze grzywny w wysokości od 5000 do 7500 zł.

Przewoźnik jest zobowiązany wyposażyć środek transportu w urządzenie przekazujące dane geolokalizacyjne (aplikacja mobilna albo urządzenie OBU/ZSL) oraz zapewnić, w trakcie całej trasy przewozu towaru objętego zgłoszeniem, przekazywanie aktualnych danych geolokalizacyjnych środka transportu. Niewykonanie tego obowiązku wiąże się z nałożeniem kary pieniężnej w wysokości 10 000 zł.

📌Zwolnienie z SENT
Z obowiązku zgłaszania do rejestru SENT zwolnione są przewozy towarów, które:
• realizowane są na podstawie art. 5 ustawy o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi (ustawa SENT), tzn. rozpoczynające się na terytorium Polski,
• realizowane są z terytorium państwa członkowskiego albo z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju, z wyjątkiem towarów pochodzących z Ukrainy przewożonych z terytorium państwa trzeciego,
• realizowane są z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium drugiego państwa członkowskiego albo państwa trzeciego, przez terytorium kraju.

Sankcje na Rosję - wyroby z żelaza i stali

Nowe sankcje na Rosję wprowadziły zakaz przywozu lub zakupu, od dnia 30 września 2023 r., bezpośrednio lub pośrednio, wyrobów z żelaza i stali wymienionych w załączniku XVII rozporządzenia (UE) nr 833/2014 tekst jednolity, jeżeli zostały one przetworzone w państwie trzecim z wykorzystaniem wyrobów z żelaza i stali pochodzących z Rosji.
W momencie przywozu do celów udowodnienia spełnienia zapisów rozporządzenia, importerzy przedstawiają dowody potwierdzające kraj pochodzenia materiałów do produkcji żelaza i stali wykorzystanych do przetworzenia produktu w państwie trzecim.

Dokumenty potwierdzające pochodzenie materiałów używanych do produkcji wyrobów z żelaza i stali
Zgłaszający jest zobowiązany do posiadania i przedłożenia na żądanie organu celnego odpowiednich dokumentów potwierdzających kraj pochodzenia materiałów żelaznych i stalowych wykorzystywanych do przetwarzania produktu w kraju trzecim. Potwierdzeniem ich posiadania będzie zamieszczenie w zgłoszeniu celnym w polu 44 kodu dokumentu Y824 (ang. Evidence of the country of origin of the iron and steel inputs used for processing of the product in a third country).

Jest to forma oświadczenie przez importera posiadania wymaganych dokumentów. Z tego też powodu importer przed złożeniem oświadczenia w zgłoszeniu celnym powinien uzyskać od eksportera/producenta wszelkie niezbędne informacje na temat procesu wytwarzania sprowadzanych wyrobów, a przede wszystkim pochodzenia materiałów użytych do ich wytworzenia.

Komisja Europejska w swoich wytycznych zaleca dokumenty, które mogą być uznane za wystarczający dowód kraju pochodzenia żelaza lub stali użytych jako komponenty to MTC - świadectwo badania materiału (ang. material test certificate) – (lub kilka), znane również jako świadectwo badania zakładu produkcyjnego (ang. mill test certificate), wystawione przez producenta i określające nazwę kraju produkcji, nazwę zakładu produkcyjnego powiązaną z numerem wytopu (kraj kadzi wytopu/przetopu – ang. country of the ladle of melting) - wraz z klasyfikacją na poziomie podpozycji (kod sześciocyfrowy) produktu. W okresie przejściowym przyjmuje się również oświadczenia sporządzone przy zachowaniu należytej staranności przez eksportera lub producenta, potwierdzające że przywożony produkt nie zawiera rosyjskiej stali ani żelaza.

Importer jest odpowiedzialny za informacje dostarczone w MTC i przedkładane organom celnym jako dowód kraju pochodzenia materiałów użytych do produkcji wyrobów z żelaza i stali. W przypadku uzasadnionych wątpliwości organy celne mogą zażądać dodatkowych dowodów (np. dodatkowych świadectw MTC dla różnych etapów przetwarzania, którym produkt został poddany). Żeby przywóz lub zakup produktów był możliwy, Federacja Rosyjska nie powinna występować jako kraj, w którym przeprowadzono inne operacje przetwarzania (np. walcowanie na gorąco, walcowanie na zimno, itd.).

Nowe obowiązki dla importerów – sprawozdanie CBAM

W maju 2023 roku weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiające mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (dalej jako: rozp. 2023/956). Natomiast we wrześniu 2023 r. zostało opublikowane rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2023/1773 z dnia 17 sierpnia 2023 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 w odniesieniu do obowiązków sprawozdawczych do celów mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 w okresie przejściowym.
Zakres stosowania rozporządzenia dotyczy m.in. towarów takich jak cement, nawozy, żelazo i stal, aluminium oraz produkty powstałe z nich oraz energia elektryczna i wodór.

Od 1 października 2023 do 31 grudnia 2025 rozporządzenie ma zastosowanie jedynie w ograniczonym zakresie odnośnie obowiązków importerów lub wyznaczonych pośrednich przedstawicieli celnych, w pełni natomiast będzie stosowane od 1 stycznia 2026 r.

W okresie przejściowym obowiązki importera ograniczają się do obowiązków sprawozdawczych. Jeżeli importer ma siedzibę w państwie członkowskim i wyznacza pośredniego przedstawiciela celnego zgodnie z art. 18 rozporządzenia (UE) nr 952/2013, a pośredni przedstawiciel celny wyrazi na to zgodę, obowiązki sprawozdawcze mają zastosowanie do takiego pośredniego przedstawiciela celnego. Jeżeli importer nie ma siedziby w państwie członkowskim, obowiązki sprawozdawcze spoczywają na pośrednim przedstawicielu celnym.

Obowiązek sprawozdawczy

Każdy importer lub pośredni przedstawiciel celny, który dokonał przywozu towarów w danym kwartale roku kalendarzowego, składa Komisji sprawozdanie za ten kwartał (sprawozdanie CBAM) zawierające informacje o towarach przywiezionych w tym kwartale, nie później niż jeden miesiąc po zakończeniu tego kwartału.

Zmiany w Taryfie Celnej w związku z CBAM

W systemie Zintegrowanej Taryfy Celnej Wspólnot Europejskich (TARIC) oraz Informacyjnym Systemie Zintegrowanej Taryfy Celnej (ISZTAR4), dla kodów taryfy celnej objętych rozporządzeniem, z uwzględnieniem krajów podlegających wyłączeniu, zostanie wprowadzony nowy typ środka kontroli:
775: Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2.
Do środka zostanie dołączony nowy przypis wyjaśniający obowiązek sprawozdawczy importerów TM967: „Rozporządzenie (UE) 2023/956 – art. 35 – Obowiązek sprawozdawczy z wymienionymi elementami do wykonania.

Zmiany w zgłoszeniach celnych

Od 1 października 2023 r., w przypadku przywozu towarów objętych przedmiotowym rozporządzeniem, wprowadzony zostanie obowiązek podawania w zgłoszeniach celnych - w drugiej części Pola 37, kodu uszczegóławiającego procedurę 2C2. „2C2 - zgłoszenie przywozowe obejmuje towary, o których mowa w załączniku I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2023/956 z 10.05.2023 r. ustanawiającego mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM), do których odnosi się obowiązek sprawozdawczy, zgodnie z art. 34 i 35 tego rozporządzenia. Obowiązek ten dotyczy również dopuszczenia do obrotu produktu przetworzonego niewymienionego w załączniku I do ww. rozporządzenia, ale powstałego z towarów uprzednio objętych procedurą uszlachetniania czynnego i wymienionych w załączniku I do ww. rozporządzenia.”
Podanie kodu 2C2 spowoduje, że w komunikatach zwalniających towar do procedury celnej w AIS/IMPORT (PZC/ZC299) pojawi się adnotacja przypominająca o obowiązku sprawozdawczym. W przypadku procedur uproszczonych - adnotacja pojawi się w komunikatach kończących obsługę zgłoszenia uzupełniającego (UZP).

Inne zmiany w przepisach w roku 2023

1. Zmiana dowodów pochodzenia z Ghany. Zamiast dokumentów EUR 1 lub deklaracji na fakturze, zastąpione zostaje oświadczeniem na fakturze, a powyżej 6 000 EUR oświadczeniem na fakturze zarejestrowanego eksportera REX.
2. Preferencje UE – Izrael. Preferencyjne traktowanie nie zostanie przyznane produktom, dla których dowód pochodzenia wskazuje na to, że produkcja nadająca status pochodzenia odbyła się w miejscowości leżącej na terytoriach podlegających administracji Izraela od czerwca 1967 r. Za część terytorium Izraela nie są uważane: Strefa Gazy, Zachodni Brzeg Jordanu, wschodnia część Jerozolimy oraz Wzgórza Golan. Na podstawie porozumienia technicznego pomiędzy Unią Europejską i Państwem Izrael w dowodach pochodzenia towarów, wystawianych lub sporządzanych w Izraelu, zamieszczane są dodatkowe adnotacje określające miejsce produkcji towarów. Wykaz kodów pocztowych miejsc znajdujących się poza terytorium Izraela został opublikowany na stronach internetowych Komisji Europejskiej.

Autor: dr Izabella Tymińska, ekspert ds. ceł, prawa celnego, handlu zagranicznego