Po pierwsze: pojęcie „doby”

Jak wynika z art. 8 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, dla celów rozliczania czasu pracy i ustalania uprawnienia do wynagradzania za pracę w godzinach nadliczbowych, przez dobę należy rozumieć w branży transportowej 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której kierowca rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (jest to definicja tożsama z tą, znaną z ustawy Kodeks pracy). W tym miejscu warto podkreślić, że „doba” nie jest tym samym, co „okres 24-godzinny”, o którym mowa w art. 8 ust. 2 rozporządzenia nr 561/2006 w odniesieniu do wykorzystywania przez kierowcę dziennych okresów odpoczynku. Przepis ten wskazuje bowiem, że w każdym 24-godzinnym okresie po upływie poprzedniego dziennego okresu odpoczynku lub tygodniowego okresu odpoczynku kierowca musi wykorzystać kolejny dzienny okres odpoczynku.

Po drugie: pojęcie „pory nocnej”

W rozliczeniach kierowców zawodowych zastosowanie znajduje inna aniżeli znana z ustawy Kodeks pracy definicja pory nocnej, co wynika ze specyfiki tego zawodu. Dla kierowców zawodowych pora nocna to okres 4 godzin pomiędzy godziną 00:00 i godziną 07:00, z wyraźnym zastrzeżeniem, że tę definicję pory nocnej stosuje się wyłącznie do celów ustalania czasu pracy. Kodeks pracy za porę nocną traktuje natomiast 8 godzin między godzinami 21:00 a 7:00. Nie wolno również zapominać, że jeśli kierowca pracuje w porze nocnej, to wtedy jego czas pracy nie może przekraczać 10 godzin między dwoma kolejnymi okresami dziennego odpoczynku albo dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku.

Po trzecie: różne systemy czasu pracy kierowców

Warto przypomnieć, że kierowcy zawodowi mogą być i są zatrudniani nie tylko w podstawowym wymiarze czasu pracy, który to charakteryzuje się tym, że czas pracy takiego kierowcy nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.

Inne, wyszczególnione w przepisach systemy pracy kierowców zawodowych to:
◾Indywidualny system czasu pracy – przewidujący różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy; co ważne, w takim przypadkuponowne wykonywanie pracy przez pracownika w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych (ww. definicja „doby” nie zmienia się).
◾ Równoważny system czasu pracy – zakłada możliwość przedłużenia wymiaru czasu pracy z podstawowych 8 do 12 godzin na dobę, z okresem rozliczeniowym co do zasady nie dłuższym niż 1 miesiąc – praca powyżej 12h będzie wtedy pracą w godzinach nadliczbowych; wymiar czasu pracy przedłużony w poszczególnych dniach jest równoważony skróconym czasem pracy w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy; w równoważnym systemie czasu pracy należy także pamiętać o wciąż obowiązujących kierowców ograniczeniach czasu pracy, gdy praca jest wykonywana w porze nocnej (wtedy kierowca nie może pracować 12 h).
◾ Przerywany system czasu pracy – przewidziana jest nie więcej niż jedna przerwa w pracy w ciągu doby, trwająca nie dłużej niż 5 godzin; w przypadku gdy kierowca wykonuje przewozy regularne, przerwa może trwać nie dłużej niż 6 godzin, jeśli dobowy wymiar czasu pracy nie przekracza 7 godzin.
◾ Zadaniowy system czasu pracy – system czasu pracy, w którym zadania przewozowe ustala pracodawca w takim wymiarze, aby mogły być wykonane w ramach czasu pracy przewidzianego dla kierowców zatrudnionych w podstawowym systemie czasu pracy; rozkład czasu pracy w okresie wykonywania danego zadania przewozowego ustala kierowca.

Po czwarte: aktywności, które wliczają i nie wliczają się do czasu pracy kierowców

Dla prawidłowych rozliczeń czasu pracy kierowców zawodowych istotne pozostaje prawidłowe zaklasyfikowanie aktywności podejmowanych przez kierowców. Należy pamiętać, że czasem pracy kierowcy jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, na który składa się nie tylko czas faktycznego prowadzenia pojazdu, ale także inne czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego.

Do czynności tych zalicza się w szczególności załadunek i rozładunek, nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem, czynności spedycyjne, utrzymanie pojazdu w czystości czy niezbędne formalności administracyjne. Ponadto czasem pracy kierowcy jest czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy w gotowości do wykonywania pracy oraz trwająca 15 minut przerwa, którą pracodawca ma obowiązek wprowadzić, jeśli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.

Do czasu pracy kierowcy zawodowego nie wlicza się natomiast:
◾ czasu dyżuru – jeśli podczas dyżuru kierowca nie wykonywał pracy;
◾ nieusprawiedliwionych postojów w czasie prowadzenia pojazdu;
dobowego nieprzerwanego odpoczynku;
◾ przerwy w pracy przewidzianej dla kierowców zatrudnionych w wyżej wymienionym przerywanym systemie czasu pracy.

Po piąte: inne limity w przypadku pracy w godzinach nadliczbowych kierowców

Kierowcy zawodowi, tak jak i pozostałe grupy pracownicze, mogą pracować w godzinach nadliczbowych. Podobnie jak w przypadku pory nocnej, nie wszystko wygląda tu jednak tak samo jak na gruncie ustawy Kodeks pracy. Do kierowców zawodowych stosuje się bowiem odrębny roczny limit pracy w godzinach nadliczbowych, gdy są to nadgodziny wynikające ze szczególnej potrzeby pracodawcy. Standardowo wynosi on 150 godzin, jednakże, jak wynika z art. 20 ust. 3 ustawy o czasie pracy kierowców, liczba godzin nadliczbowych przepracowanych przez kierowcę w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć 260 godzin.

Pracodawca ma jednak prawo, by w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, ustalić inną liczbę godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym niż powyższa, z zastrzeżeniem, że tygodniowy czas pracy kierowcy, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.

Więcej informacji na temat jak usprawnić rozliczanie czasu pracy kierowców zawodowych w swojej firmie na stronie Kancelarii Transportowej Legaltrans.

Źródło: Kancelaria Transportowa Legaltrans.