Brytyjska strona rządowa opublikowała raport dot. Border Target Operating Model (TOM). Dokument stanowić ma nowe rozwiązanie w zakresie kontroli importowanych produktów na granicach UK. Wprowadzenie TOM ma na celu lepsze niż w dotychczasowym modelu kontroli granicznych (obowiązującym od lipca 2022 r.) wykorzystanie innowacji technologicznych oraz posiadanych danych. Ma to pozwolić na zmniejszenie złożoności kontroli w zakresie bezpieczeństwa biologicznego i zdrowia publicznego w UK, wprowadzenie zmian wymagań certyfikacyjnych oraz dostosowanie częstotliwości badań do kategorii produktów.

Nowy model będzie oparty o następujące założenia:

dostosowanie kontroli granicznych wwożonych produktów do ich kategorii (risk-based assessment)

Podstawowym założeniem nowego reżimu dot. kontroli sanitarnych będzie kategoryzacja produktów wg trzech grup zgodnie z generowanym przez nie potencjalnym ryzykiem biologicznym:

🔸 Towary niskiego ryzyka – podlegające minimalnym kontrolom granicznym, bez wymogu posiadania certyfikatu zdrowia (Export Health Certificate) lub fizycznych kontroli w punktach granicznych. Byłyby one wprowadzane na rynek poprzez właściwy punkt kontrolny (Border Control Post). Konieczne byłoby w tym przypadku wstępne zgłoszenie w systemie informatycznym oraz dostarczenie zestawu danych nt. produktu i dokumentacji handlowej. W tej kategorii znajdą się towary przetworzone (zarówno produkty zwierzęce jak i odzwierzęce) oraz niektóre produkty rybne. Produkty te nie zostałyby objęte kontrolami dokumentów, tożsamości, ani fizycznymi na granicy UK.
🔸 Towary średniego ryzyka – w kategorii średniego ryzyka ma znaleźć się większość produktów nieprzetworzonych, tj. przede wszystkim surowe mięso (mrożone i schłodzone), nabiał, produkty pochodzenia zwierzęcego oraz produkty odzwierzęce wykorzystywane np. w paszach. W tej kategorii znalazłaby się zatem zdecydowana większość produktów eksportowanych obecnie przez PL do UK. Towary te zawsze podlegałyby kontroli dokumentów na granicy, natomiast kontrole tożsamości oraz fizyczne dokonywane byłyby sporadycznie. Wymagane będą eksportowe świadectwa zdrowia oraz każdorazowy obowiązek pre-notyfikacji w systemie celnym.
🔸 Towary wysokiego ryzyka – do tej kategorii mają trafić żywe zwierzęta, a także produkty wobec których zastosowano środki zaradcze (safeguard measures, głównie w przypadku towarów pochodzących z regionów/państw, gdzie odnotowano występowanie chorób lub innych zagrożeń dla bezpieczeństwa biologicznego). W tym przypadku produkty te każdorazowo będą podlegać kontrolom dokumentów, tożsamości oraz fizycznym w punktach granicznych. Towary te również będą musiały posiadać eksportowy certyfikat zdrowia oraz pre-notyfikację.

Wobec roślin i produktów roślinnych zostanie wprowadzona kategoryzacja produktów uwzględniająca stopień ryzyka związany z ich wprowadzeniem na rynek brytyjski. Zostaną one podzielone na trzy główne kategorie ryzyka: niskie, średnie i wysokie. Im wyższa kategoria ryzyka, tym bardziej restrykcyjne będą wymogi w zakresie certyfikacji i kontroli. Nowy model odchodzi od domyślnego, unijnego poziomu 100% kontroli roślin, ograniczając się jedynie do kontroli roślin i produktów roślinnych mogących stanowić zagrożenie biologiczne. Tym samym częstotliwość kontroli granicznych wahać się będzie w przedziale 3%-5% (w przypadku większości produktów poza wyjątkami, w których mają zastosowanie szczególne czynniki ryzyka) oraz 5%-100% (w przypadku roślin do sadzenia) w Wielkiej Brytanii w zależności od ryzyka.

cyfryzacja dokumentacji eksportowej

uproszczenie deklaracji bezpieczeństwa (safety and security declarations)

Nastąpi ograniczenie wymagań w zakresie informacji na temat importowanych towarów. Dotychczasowa liczba obowiązkowych informacji na temat 37 obszarów zostanie zredukowana do 20 (w odniesieniu do niektórych produktów konieczne jest podanie informacji dot. dodatkowych 8 obszarów).

uproszczenie systemu poprzez wprowadzenie Single Trade Window i Trusted Trader Scheme

Single Trade Window (STW) – system informatyczny pozwalający na przekazywanie wszystkich dokumentów związanych z eksportem/importem towarów za pośrednictwem jednej platformy. Planowane jest uproszczenie zasad pozyskiwania statusu Trusted Trader (m.in. usprawnienie obecnego reżimu wydawania zezwoleń celnych oraz cyfryzacja procedur realizowanych dotąd w formie tradycyjnej, gwarancja większej dostępności dokumentacji zarówno dla eksporterów jak i dla importerów). STW ma stworzyć jednolity system umożliwiający składanie wniosków i zarządzanie statusem Trusted Trader, który pozwoli na ograniczenie obciążeń administracyjnych związanych z wielokrotnym udostępnianiem danych (eksporterzy/importerzy nie będą musieli kilkukrotnie przekazywać tej samej dokumentacji różnym organom brytyjskiej administracji). Ma to pozwolić również na ułatwienie ubiegania się o status Trusted Trader przez mniejsze firmy zainteresowane rozpoczęciem importu do UK. Z kolei przedsiębiorcy posiadający status Trusted Trader uzyskają za pośrednictwem STW dostęp do posiadanych zezwoleń i będą mogli za pośrednictwem platformy ubiegać się o dodatkowe zezwolenia/udział w programach skierowanych do eksporterów i importerów. STW zostało zaprojektowane w taki sposób, aby w przyszłości można było wprowadzać do systemu nowe funkcje.

Harmonogram wprowadzania kontroli SPS i wymogów dokumentacyjnych

Podjęto decyzję o przesunięciu o trzy miesiące terminów dotyczących wprowadzenia wymogu posiadania eksportowych certyfikatów zdrowia dla importu produktów o średnim ryzyku oraz wprowadzenia kontroli dokumentów, tożsamości oraz fizycznych dla importu produktów o średnim ryzyku.

Harmonogram planowanych zmian w zakresie kontroli granicznych:

🔸 31 stycznia 2024 r. – wprowadzenie wymogu posiadania eksportowych certyfikatów zdrowia dla importowanych produktów o średnim ryzyku, w tym produktów pochodzenia zwierzęcego, roślin, produktów roślinnych, żywności wysokiego ryzyka oraz pasz niepochodzących od zwierząt.

🔸 30 kwietnia 2024 r. – wprowadzenie kontroli dokumentów, tożsamości oraz fizycznych dla importu produktów o średnim ryzyku, w tym produktów pochodzenia zwierzęcego, roślin, produktów roślinnych, żywności wysokiego ryzyka oraz pasz niepochodzących od zwierząt. Inspekcja produktów wysokiego ryzyka zostanie natomiast przeniesiona do granicznych punktów kontrolnych (BCPs).

🔸 31 października 2024 r. – wprowadzenia deklaracji bezpieczeństwa S&S dla towarów z UE. Wprowadzona zostanie również redukcja wymaganych danych dot. importu poprzez Single Trade Window.

Irlandia Północna – odmienne zasady zgodnie z założeniami Windsor Framework

Nowe przepisy dotyczące kontroli granicznych i wymaganych certyfikatów nie będą miały zastosowania do towarów transportowanych z UE do Irlandii Północnej przez terytorium Wielkiej Brytanii. W tym kontekście obowiązywać będą przepisy zawarte w Windsor Framework (WF). Konieczność dostosowania się do nowych przepisów w ramach TOM będzie mieć miejsce w sytuacji, gdy towary będą importowane z Irlandii bezpośrednio do Wielkiej Brytanii, wówczas będą traktowane tak jak towary pochodzące z innych państw UE. W przypadku towarów z Irlandii Północnej (dotyczy to tzw. towarów kwalifikujących się tj. takich, które znajdują się w swobodnym obrocie w Irlandii Północnej – nie są objęte procedurą celną) transportowanych do Wielkiej Brytanii ograniczenia wynikające z TOM nie będą miały zastosowania, w dalszym ciągu obowiązywać będzie WF.

Źródło: brexit.gov.pl