Na kim spoczywa obowiązek załadunku i rozładunku oraz sprawdzenia ich prawidłowości?
Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) nie rozstrzyga na kim spoczywa obowiązek załadunku i rozładunku towaru. Oznacza to, że strony umowy mogą dowolnie ukształtować te obowiązki. Konwencja CMR nie wskazuje także, czy przewoźnik, a tym samym również kierowca, ma obowiązek sprawdzenia prawidłowości rozmieszczenia towaru na pojeździe, w przypadku, gdy czynności te wykonuje nadawca. Rozstrzygnięcie tej kwestii nie jest obojętne dla przewoźnika, który odpowiada za zaginięcie lub uszkodzenie towaru w czasie między jego przyjęciem, a wydaniem (art. 17 ust. 1 CMR). Uwolnić się od odpowiedzialności odszkodowawczej może, jeżeli szkoda była następstwem manipulowania, ładowania, rozmieszczenia lub wyładowania towaru przez nadawcę lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek nadawcy lub odbiorcy (art. 17 ust. 4 lit. c CMR).Biorąc pod uwagę wskazaną okoliczność zwalniającą, wydawać by się mogło, że nie jest konieczne, aby przewoźnik sprawdził czy czynności manipulowania, ładowania lub rozmieszczenia towaru zostały wykonane przez nadawcę prawidłowo – skoro nadawca takie czynności wykonał, to powinien ponosić wszelkie związane z tym konsekwencje. W orzecznictwie brak jest jednak zgodności w tym zakresie – część sądów uznaje, że warunkiem uwolnienia przewoźnika od odpowiedzialności odszkodowawczej jest przystąpienie przez niego do sprawdzenia sposobu załadunku i rozmieszczenia przesyłki na środku transportowym. Część z kolei stoi na stanowisku, że skorzystanie z przesłanki egzoneracyjnej zasadniczo nie jest uzależnione od sprawdzenia przez przewoźnika prawidłowości załadunku.
Specyfika ładunku
Za przyjęciem pierwszego stanowiska przemawia to, że przewoźnik jest podmiotem profesjonalnym, który zobowiązany jest do podjęcia odpowiednich kroków w celu zapewnienia bezpieczeństwa na drodze. Przykładowo - jeżeli nadawca niewłaściwie rozłoży towar na pojeździe, to może doprowadzić do przekroczenia dopuszczalnych nacisków na osie i spowodować zagrożenie na drodze. Jako podmiot „fachowo” zajmujący się przewozem powinien zatem najlepiej wiedzieć, jak prawidłowo umieścić towar na pojeździe. Sprawa wydaje się prosta, jeżeli przewoźnik ma doświadczenie i wiedzę w zakresie przewozu określonego rodzaju towarów, jednak komplikuje się, jeżeli nadawcą jest producent towaru lub gdy towar jest specyficzny, posiada szczególne właściwości i cechy, które sprawiają, że to nadawca dysponuje większą wiedzą w zakresie właściwego sposobu załadunku towaru. Przyjmuje się, że przewoźnik nie może się uwolnić od odpowiedzialności odszkodowawczej, w sytuacji, gdy nieprawidłowości dotyczące załadunku czy rozmieszczenia towaru są widoczne już „na pierwszy rzut oka”. Wówczas nie jest także konieczne podjęcie przez przewoźnika dodatkowych działań w celu ich weryfikacji. Stanowisko takie wydaje się uzasadnione i uwzględnia zarówno profesjonalny charakter działalności prowadzonej przez przewoźnika, jak i to, że określone czynności wykonał nadawca.Co zrobić, gdy nadawca nieprawidłowo załadował towar?
Kolejna kwestia, która pojawia się na gruncie obowiązku weryfikacji prawidłowości rozmieszczenia towaru, dotyczy tego, co w przypadku, gdy przewoźnik stwierdzi, że nadawca czynności załadowcze wykonał w sposób nieprawidłowy. Przyjmuje się, że w takiej sytuacji przewoźnik powinien poinformować nadawcę o nieprawidłowościach. Niekiedy wyrażany jest też pogląd, że jeżeli nieprawidłowości mają charakter istotny i wpływają na bezpieczeństwo, to przewoźnik powinien nawet odmówić wykonania przewozu – przewoźnik zobowiązany jest przecież do przestrzegania powszechnie obowiązujących przepisów prawa.W jaki sposób zawiadomić nadawcę o nieprawidłowościach?
Wątpliwości budzi także to, w jaki sposób przewoźnik powinien poinformować nadawcę o nieprawidłowościach. Zwrócić należy uwagę, że przewoźnik zgodnie z art. 8 ust. 1 lit. b CMR obowiązany jest przy przyjęciu towaru sprawdzić jego widoczny stan i opakowanie, a w braku uzasadnionych zastrzeżeń przewoźnika, wpisanych do listu przewozowego, domniemać należy, że towar i jego opakowanie były w dobrym stanie w chwili przyjęcia przez przewoźnika oraz, że liczba sztuk, jak również ich cechy i numery, były zgodne z oświadczeniami w liście przewozowym (art. 9 ust. 2 CMR). Z tego względu wyrażany jest pogląd, że przewoźnik powinien wszelkie nieprawidłowości dotyczące umieszczenia i rozmieszczenia towaru przez nadawcę ujawnić w liście przewozowym. Skutki zaniechania takiej czynności mogą być dla przewoźnika dotkliwe, o czym świadczy chociażby wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie, w którym Sąd uznał, że brak jest podstaw do wyłączenia odpowiedzialności przewoźnika za szkodę w sytuacji, gdy kierowca miał możliwość zweryfikowania stanu towaru i nie wpisał zastrzeżeń do listu przewozowego (wyrok SO w Warszawie z dnia 29 czerwca 2016 r., XXIII Ga 632/16, LEX nr 2096128).Rekomendacje dla przewoźników
1. Pomimo braku w przepisach CMR wyraźnego obowiązku sprawdzenia przez przewoźnika prawidłowości czynności wykonanych przez nadawcę, to w szeroko pojętym interesie przewoźnika jest ich zweryfikowanie, w szczególności, gdy przewoźnik ma doświadczenie w przewożeniu określonych typów towarów.2. W przypadku, gdy przewoźnik stwierdzi nieprawidłowości lub sprawdzenie towaru będzie niemożliwe, wówczas powinien informacje takie zamieścić w treści listu przewozowego. Pozwoli to na odpowiednie udokumentowanie nieprawidłowości i wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnika.
Źródło: Kancelaria Radców Prawnych Mirosławski Galos Mozes Sp.j.
