Po pięciu latach od ogłoszenia strategii, zrealizowano już 98 z 168 zaproponowanych inicjatyw legislacyjnych. Jednak raporty, w tym EU Green Policy Tracker opracowany przez Sztokholmski Instytut Środowiska (SEI), pokazują, że droga do osiągnięcia celów EZŁ jest znacznie bardziej skomplikowana niż zakładano.

Na przykładzie Szwecji i Estonii – dwóch państw od lat zaangażowanych w działania na rzecz zrównoważonego rozwoju – widać, z jakimi wyzwaniami mierzą się kraje członkowskie podczas wdrażania kluczowych polityk Zielonego Ładu. Analiza objęła cztery priorytetowe instrumenty: CBAM, dyrektywę EED, rozporządzenie LULUCF oraz Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (JTF).

CBAM – mechanizm dostosowania cen emisji na granicach

CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) ma zapobiec tzw. „ucieczce emisji” poza UE. Choć jego cel jest jasny, państwa – w tym Szwecja i Estonia – zmagają się z brakiem jasnych wytycznych dotyczących podziału odpowiedzialności administracyjnej. Problemem są też niedoszacowane skutki gospodarcze oraz brak danych o emisjach w krajach trzecich, co komplikuje ocenę śladu węglowego importowanych towarów.

Dyrektywa EED – efektywność energetyczna z barierami

Zmieniona dyrektywa o efektywności energetycznej nakłada na kraje członkowskie obowiązek obniżenia zużycia energii. Jednak wzrost obowiązków sprawozdawczych oraz brak zasobów administracyjnych i technicznych w wielu państwach, w tym w Estonii, utrudnia wdrażanie przepisów. Problemem jest również brak wsparcia ze strony Komisji Europejskiej, która sama boryka się z podobnymi ograniczeniami.

LULUCF

– użytkowanie gruntów i napięcia w sektorze leśnym
Rozporządzenie LULUCF ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia ujemnych emisji netto. Jednak w Szwecji i Estonii wdrażanie przepisów napotyka problemy metodologiczne (np. zbieranie danych o biomasie), a także polityczne – szczególnie w kontekście sporów o tempo wycinki lasów. W Estonii temat ten dodatkowo spolaryzował debatę publiczną.

Fundusz Sprawiedliwej Transformacji – trudne początki

Choć Fundusz JTF miał zapewnić wsparcie regionom najbardziej dotkniętym odejściem od paliw kopalnych, wdrażanie funduszu napotkało problemy z powodu niespójności z przepisami o pomocy państwa. Przykłady ze Szwecji i Estonii pokazują, że konieczność uzgadniania wyjątków z Komisją Europejską spowodowała opóźnienia w projektach, co grozi niewykorzystaniem środków w przewidzianym czasie.

Zielony Ład pod presją: rosnące wyzwania i ryzyka

Europejski Zielony Ład rozwija się w niespokojnych czasach. Kryzysy gospodarcze, protesty społeczne – szczególnie w rolnictwie – oraz zmieniające się priorytety polityczne (np. rosnący nacisk na przemysł i konkurencyjność zamiast klimatu) osłabiają wdrażanie wielu założeń EZŁ. Część pierwotnych celów została już ograniczona lub wycofana, jak np. propozycje dotyczące zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin.

Nowa Komisja Europejska może dalej zmieniać kierunek. Zielony Ład w najnowszej wizji politycznej został przekształcony w „Czysty Ład Przemysłowy”, z naciskiem na konkurencyjność, innowacje i miejsca pracy. Eksperci jednak ostrzegają – zgodnie z raportem EUCRA (2024) – że porzucenie środowiskowych ambicji zwiększa ryzyko katastrofalnych skutków zmian klimatu.

Źródło: Sei