Polskie firmy mogą swobodnie obracać swoim towarem w Unii Europejskiej nie tylko na sprzedaż, ale także wywozić go czasowo na targi, wystawy czy konferencje . Inaczej ma się sprawa w przypadku wywozu towarów do krajów trzecich, wtedy funkcjonują bardzo skomplikowane procedury celne do których należy zgłosić eksportowany towar. Często używanym narzędziem ułatwiającym czasowy wywóz towarów - który omija procedurę celną - jest karnet ATA.

Karnet ATA to międzynarodowy, ujednolicony dokument celny wydawany przez Izby Handlowe danego kraju, które są członkami systemu gwarancyjnego ATA. Jest dokumentem wykorzystywanym do przewozu towarów bez ponoszenia kosztów na granicy wynikających z należnych ceł i podatków za dany towar. Dotyczy on kategorii towarów podzielonych na trzy grupy:

• towarów przeznaczonych na wystawy, targi, pokazy, kongresy lub eventy;

• wzorów lub próbek handlowych wywożonych w celach akwizycji;

• wyposażenia zawodowego: sprzętu filmowego i telewizyjnego, rekwizytów teatralnych, instrumentów muzycznych, sprzętu sportowego, aparatury badawczej, narzędzi.

Karnet ATA to najprostsza forma odprawy celnej

Ogranicza on przedsiębiorcy do minimum ilość dokumentów potrzebnych do dopełnienia formalności związanych z odprawą czasową, prawidłowym jej przebiegiem oraz trudnym rozliczeniem. Jest dokumentem zastępczym, który jest właściwy dla danego kraju zgłoszenia celnego oraz wymagany jest zawsze przy wprowadzaniu towarów. Dodatkowo zwalnia z konieczności wnoszenia w urzędach celnych depozytu na poczet ewentualnego cła i podatków.

Karnet ATA może być wykorzystany do czasowego przywozu towarów na obszarze celnym aż 78 krajów, które są zrzeszone w systemie Karnetów ATA. Przedsiębiorcy zamierzający wywieźć czasowo towary poza teren UE mogą dokonywać odpraw celnych na dokumencie karnetu ATA w następujących krajach: Wielka Brytania, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Macedonia, Mołdawia, Norwegia, Rosja, Serbia, Szwajcaria, Ukraina, Algieria, Iran, Izrael, Liban, Maroko, Mauritius, RPA, Senegal, Tunezja, Turcja, Wybrzeże Kości Słoniowej, Australia, Chiny, Hong Kong, Indie, Japonia, Republika Korei, Malezja, Makau, Mongolia, Nowa Zelandia, Pakistan, Singapur, Sri Lanka, Tajlandia, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Chile, Meksyk, Kanada, USA, UE.

Ważność i prawo nabycia ATA

Dokument ten jest ważny 12 miesięcy od daty wydania. W tym czasie może być wielokrotnie wykorzystywany, o ile lista wywożonych towarów została zgłoszona do czasu jego otwarcia. Termin ważności karnetu zasadniczo nie może być przedłużany. Zdarzają się jednak wyjątki od tej reguły, jak np. pandemia. Inną sytuacją wpływającą na termin ważności karnetu jest jego zgubienie; jeśli nastąpiło ono przed upływem terminu ważności, to można wystąpić o jego duplikat i zdarza się, że jest on też wtedy przedłużany. Dodatkowo, o fakcie zgubienia karnetu należy niezwłocznie poinformować Krajową Izbę Gospodarczą. Jeśli w trakcie trwania ważności karnetu ATA dokonaliśmy sprzedaży towarów, to także należy o tym poinformować Izbę.

W standardowych warunkach posiadacz karnetu ATA jest zobowiązany do powrotnego przywozu towaru w wyznaczonym terminie. W innym przypadku należy pokryć wszelkie należności celno-podatkowe wynikające z przekroczenia tego terminu lub pozostawienia towaru w kraju czasowego przywozu. Wówczas Krajowa Izba Gospodarcza rozliczy się za powstałe należności celno–podatkowe w kraju przeznaczenia pozostawionego towaru.

Prawo do nabywania karnetów przysługuje wszystkim podmiotom gospodarczym w tym również instytucjom kultury, organizacjom pożytku publicznego itp., po złożeniu:

• wniosku podpisanego przez uprawnione osoby,

• dokumentu potwierdzającego stosowny wpis do KRS, CEIDG,

• zaświadczenia o nadaniu statystycznego numeru identyfikacyjnego REGON,

• decyzji nadania numeru identyfikacji podatkowej (NIP).

Dla kogo i na jakie produkty jest karnet ATA?

Dokument ten należy polecić w szczególności przedsiębiorcom, którzy jadą na targi i wystawy poza UE. Lista sytuacji wywozu towarów przeznaczonych do prezentowania lub wykorzystania jest ograniczona i zawiera:

• wystawy, targi, pokazy z dziedziny sztuki, handlu, przemysłu, rzemiosła lub rolnictwa;

• wystawy lub spotkania organizowane dla promowania każdej dziedziny nauki, sztuki, rzemiosła, popierania wiedzy religijnej, naukowej, oświatowej lub kulturalnej;

• wystawy, spotkania, konferencje służące międzynarodowej wymianie myśli, wiedzy i osiągnięć naukowych;

• wystawy promujące rozwój sportu i turystyki;

• imprezy organizowane w celach charytatywnych;

• konferencje, kongresy, zgromadzenia rozmaitych organizacji międzynarodowych;

• imprezy o charakterze oficjalnym organizowane z okazji obchodów narodowych, międzynarodowych lub dla uczczenia pamięci np. znanej osobistości.

Do listy towarów można dodać elementy na ekspozycję: antyki, dzieła sztuki - obrazy i inne prace plastyczne, rękodzieło, artykuły kolekcjonerskie np. znaczki pocztowe, wyroby tekstylne, wyroby ze skóry i futer, obuwie, biżuterię, wyroby dekoracyjne z metalu i kamieni, meble, zabawki, maszyny, sprzęt komputerowy, artykuły biurowe, sprzęt elektryczny, elektroniczny i naukowy, transformatory, generatory elektryczne, sprzęt medyczny tj. chirurgiczny i dentystyczny, artykuły kosmetyczne i fryzjerskie, sprzęt „hi-fi”, audio wizualny, fotograficzny, sprzęt lotniczy - samoloty, lotnie, śmigłowce, pojazdy mechaniczne, łodzie, jachty żaglowe i motorowe, sprzęt grzewczy i oświetleniowy.

Pomijając eksponaty przeznaczone do prezentowania w czasie trwania wystaw i imprez targowych, na karnetach ATA mogą być odprawiane także materiały pomocnicze niezbędne do wystawienia, zainstalowania, wyeksponowania prezentowanych towarów, tj.:

• materiały pomocnicze oraz narzędzia używane do budowy i dekoracji stoisk wystawienniczych (elementy konstrukcyjne, stojaki do prezentowania eksponatów, gabloty, regały, wykładzina podłogowa, sprzęt elektryczny i oświetleniowy itp.);

• wyposażenie niezbędne do przeprowadzenia imprezy np. sprzęt do tłumaczenia;

• materiały reklamowe ściśle związane z wystawianymi towarami p.: plakaty, banery reklamowe, przeźrocza, nagrania dźwięku i obrazu, filmy wraz z urządzeniami służącymi do ich wyemitowania;

• urządzenia przeznaczone do nagrywania dźwięku i obrazu;

• filmy o tematyce edukacyjnej, naukowej lub kulturalnej do wyemitowania w ramach imprezy międzynarodowej (targów, kongresów, konferencji itp.).

Obwarowania na towarze w związku z karnetem ATA

Towary na Karnecie ATA nie mogą być wywożone w ilościach handlowych, co zmienia ich przeznaczenie, które wówczas jest transakcją sprzedaży. Karnetu ATA nie wykorzystujemy również dla towarów przeznaczonych do prezentowania w celach prywatnych w pomieszczeniach lub magazynach przedsiębiorstwa z zamiarem dokonania sprzedaży oraz - co ważne - towary na karnecie ATA nie mogą być wypożyczane lub wynajmowane osobom trzecim.

Autor: dr Izabella Tymińska, ekspert celny