W raporcie przeprowadzono analizę aktualnej sytuacji w krajach europejskich w zakresie oceny stanu zdrowia umożliwiającego kierowanie pojazdami w odniesieniu do aktualnych przepisów unijnych. Organy UE pracują obecnie nad zmianą dyrektywy w sprawie praw jazdy, a propozycja nowelizacji ma być gotowa w przyszłym roku.

Z raportu wynika, że dla wielu krajów UE punktem wyjścia nadal pozostaje ocena oparta na wieku, pomimo badań wykazujących na to, że istnieje szereg ważniejszych czynników, jakie należałoby uwzględnić o ocenie zdolności do prowadzenia pojazdów, takich jak określone schorzenia, nadużywanie substancji psychoaktywnych, zaburzenia psychiczne, epilepsja i cukrzyca. Nie ma dowodów wskazujących, że obowiązkowe badania przesiewowe starszych kierowców są skutecznym środkiem zapobiegania poważnym wypadkom. Badanie te mogą mieć nawet negatywny wpływ na bezpieczeństwo, ponieważ starsi kierowcy, którym cofnięto prawo jazdy z powodu złego stanu zdrowia stają się użytkownikami szczególnie narażonymi na wypadki. ETSC zaleca, aby rządy poszczególnych krajów w szerszym zakresie wykorzystywały warunkowe prawa jazdy, aby umożliwić tym, w przypadku których ryzyko wypadku jest niewielkie mogli dalej prowadzić pod pewnymi warunkami.

Zdaniem autorów raportu istotnym problemem jest również brak rzetelnych danych na temat rzeczywistej roli schorzeń i zaburzeń zdrowotnych w wypadkach drogowych. Pomocne w tym względzie mogłyby się okazać pogłębione ogólnoeuropejskie dane z badań wypadków, ale obecnie tylko niewielka liczba krajów systematycznie gromadzi takie dane.

Jednym z wyjątków jest Finlandia, gdzie każdy wypadek śmiertelny jest przedmiotem szczegółowego dochodzenia. W latach 2014-2018, fińscy śledczy stwierdzili, że w 16% przypadków przyczyną śmiertelnego wypadku była choroba kierowcy. Najczęstszym czynnikiem ryzyka w tej grupie były choroby sercowo-naczyniowe. Spośród 141 wypadków śmiertelnych, o których wiadomo, że były spowodowane chorobą kierowcy w latach 2014-2018, w 119 przyczyną były choroby serca lub nadciśnienie.

W wielu badanych krajach przy pierwszym ubieganiu się o prawo jazdy wymagana jest pewna forma dodatkowego badania lekarskiego, oprócz badania wzroku wymaganego przepisami UE. Istnieją jednak ogromne różnice w sposobie przeprowadzania takich badań w różnych krajach. Czasami jest to jedynie formularz samooceny wypełniony i podpisany przez wnioskodawcę, w innych wypadkach chodzi o badanie lekarskie przeprowadzane przez lekarza rodzinnego lub przez lekarza specjalistę lub ośrodek specjalistyczny. ETSC zaleca, aby UE i rządy krajowe rozważyły przyjęcie znormalizowanego procesu badań przesiewowych opartego na najlepszych międzynarodowych praktykach do stosowania we wszystkich państwach członkowskich.

Zdolność zdrowotna do prowadzenia pojazdów jest określana na podstawie oceny sytuacji i wyników badań, ale istnieją duże różnice w zakresie szkoleń lub poradnictwa, jakie jest zapewniane osobom oceniającym zdolność zdrowotną do prowadzenia pojazdów w krajach europejskich. Wiadomo, przydatny w tym względzie jest zestaw wytycznych dla osób dokonujących oceny. ETSC zaleca, aby pierwszym punktem, w którym następuje rozpoznanie osób, których stan zdrowia może stanowić czynnik ryzyka byli lekarzy pierwszego kontaktu. ETSC apeluje również do rządów krajowych o opracowanie i wdrożenie programów szkoleniowych, które sprawdziły się w praktyce i są akceptowane w szczególności przez lekarzy rodzinnych.
Obecne przepisy UE wyraźnie wykluczają wydawanie prawa jazdy osobom uzależnionym od alkoholu. Chociaż takie podejście może wydawać się rozsądne, zważywszy na to, iż 25% wszystkich śmiertelnych wypadków drogowych w UE ma związek z alkoholem, osoby ukarane za jazdę pod wpływem alkoholu oraz osoby uzależnione od alkoholu mogą tak czy tak zignorować zakaz prowadzenia i mimo wszystko zasiąść za kierownicą. W przypadku osób uzależnionych od alkoholu obecne przepisy UE skutecznie blokują dostęp do jednego z najskuteczniejszych narzędzi zapobiegania wielokrotnym wykroczeniom związanym z prowadzeniem pojazdów pod wpływem alkoholu: programów rehabilitacyjnych z wykorzystaniem blokady alkoholowej. Umożliwiają one osobom, które mają na swoim koncie jazdę pod wpływem alkoholu dalsze prowadzenie pojazdu pod warunkiem, że ich pojazd będzie wyposażony w blokadę alkoholową. ETSC twierdzi, że przepisy UE powinny umożliwiać osobom uzależnionym udział w programach wykorzystujących blokady alkoholowe i prowadzenie pojazdów zgodnie z tymi ograniczeniami.

Jeśli chodzi o prowadzenie pojazdu pod wpływem leków, wiedza na ten temat jest bardziej ograniczona. ETSC zaleca stosowanie istniejącej unijnej klasyfikacji „DRUID” do oznaczania różnych leków oraz podkreśla rolę lekarzy, którzy mogą doradzać swoim pacjentom na temat wpływu leków wydawanych na receptę na prowadzenie pojazdów.

Źródło: ETSC