W dniu 28 czerwca 2009 roku "weszła" w życie nowelizacja Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców. W odróżnieniu od kilkunastu poprzednich zmian ta przyniosła wręcz niespotykany oddźwięk w mediach i w branży transportowej. Czemu zawdzięczamy niezwykłą popularność tego aktu prawnego? Mianowicie wprowadzono dość istotne zmiany dotyczące sposobu dokumentacji pracy (ewidencji czasu pracy - o czym mowa w innym artykule z dnia 19. 05. 2009) oraz ograniczenia pracy w nocy. Ta ostatnia zmiana przyniosła wiele kontrowersji, ponieważ pozornie ogranicza znacząco czas pracy w godzinach nocnych. Pojęcie "pozornie" zostało tu dodane celowo, gdyż część czytelników nowej ustawy zapomina, iż ustawa o czasie pracy kierowców nie składa się wyłącznie z nowego artykułu 21, ograniczającego pracę w nocy do maksymalnie 10 godzin. Na niektórych stronach internetowych opublikowano mylące informacje, jakoby kierowca, który "zahaczy" np o 5 minut godziny nocne, jest kierowcą pracującym w nocy... Co to oznacza? Posłużmy się przykładem:

W firmie transportowej ustalono w regulaminie pracy porę nocną w godzinach 21:00 - 5:00. Kierowca rozpoczyna pracę o godzinie 11:00 i ma następujące aktywności:
● 11:00 - 12:30 - jazda - 1, 5 godziny
● 12:30 - 13:00 - przerwa - 0, 5 godziny
● 13:00 - 17:00 - jazda - 4 godziny
● 17:00 - 18:00 - postój - 1 godzina (przerwa)
● 18:00 - 21:30 - jazda - 3, 5 godziny
● 21:30 -... - odpoczynek dzienny.
Interpretacja przepisów czyniona przez część osób wypowiadających się na forach transportowych prowadziłaby do konkluzji, że kierowca, który realizował w ciągu dnia wyżej wskazane aktywności - pracował faktycznie w nocy! Nawet najbardziej niezorientowana osoba w przepisach zauważy, że coś tu nie gra (nie tylko prawnie, ale także "na zdrowy rozum").

Jak więc należy interpretować nowy przepis? Przedstawmy to po kolei:
1. Nowy artykuł 21 ustawy o czasie pracy kierowców brzmi: W przypadku gdy praca jest wykonywana w porze nocnej, czas pracy kierowcy nie może przekraczać 10 godzin w danej dobie;
2. Należy przypatrzeć się treści art. 3 lit "h" i "i" dyrektywy 2002/15/WE (do pobrania TU), aby zrozumieć o co chodziło ustawodawcy:
h) „ pora nocna” oznacza okres co najmniej czterech godzin, w rozumieniu prawa krajowego, między godziną 00. 00 i godziną 07. 00;
i) „ praca w porze nocnej” oznacza każdą pracę wykonywaną w porze nocnej.
Oczywiście dyrektywa nie ma mocy bezpośredniej (stanowi wyłącznie wytyczne odnośnie zasad tworzenia ustaw w państwach UE) - zatem powyższe definicje nie obowiązuję. Co z tych definicji wynika? Mianowicie, wg dyrektywy za kierowcę pracującego w nocy uznaje się takiego, który pracuje co najmniej 4 godziny pomiędzy godziną 0:00 a 7:00. Wyjście logiczne - dlaczego zatem pominięto w nowelizacji zapis, który jest tak istotny? Dlatego, że podobny zapis w naszych przepisach już istnieje!
3. Idźmy zatem do pomijanego (z niewiadomych przyczyn, a to jeden z najważniejszych przepisów) art. 4 Ustawy o czasie pracy kierowców - wynika z niego wprost, że w kwestiach nieuregulowanych w ustawie o czasie pracy kierowców posiłkujemy się przepisami Kodeksu pracy (przecież nie dyrektywy - przyczyny powyżej).
4. Tu niespodzianka! Art. 151 z indeksem 7 pkt 2 stanowi, iż Pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną, jest pracującym w nocy. Czy ten zapis czegoś nie przypomina? Oczywiście jest to "zaostrzony zapis" z dyrektywy 2002/15/WE. Takie podejście wynika wprost z art. 10 dyrektywy, który stanowi, iż poszczególne Państwa UE mogą wprowadzić bardziej zaostrzone normy (tak jak w PL) odnośnie czasu pracy - inaczej mówiąc: w Niemczech kierowcą pracującym w nocy będzie osobnik który będzie pracował co najmniej 4 godziny pomiędzy godziną 0:00-7:00, w Polsce co najmniej 3 godziny w godzinach 21:00 - 5:00 (lub 22:00 - 6:00, lub 23:00 - 7:00, nasze ustawodawstwo daje wybór pracodawcom, ustala się w regulaminie pracy, w układzie zbiorowym bądź w umowie o pracę).
5. Nie popadajmy w paranoję - to że kierowca jedzie w nocy, nie oznacza, że będzie miał 10 godzin pracy! Przerwy w jeździe wliczają się do czasu dyżuru (tylko 15 minut jednej przerwy do czasu pracy), dłuższe przestoje w zależności od ich przyczyn mogą być nieewidencjonowane, lub zaliczane do dyżuru (a to nie czas pracy) lub dyspozycyjności.
Konkludując, proponuję schłodzić atmosferę wokół nowego przepisu i nie dramatyzować - dla większości firm transportowych nowy przepis nie przynosi jakiejkolwiek konieczności zmian w pracy przedsiębiorstwa. Ponadto warto przypomnieć (co nie jest bez znaczenia), iż taryfikator do ustawy o transporcie drogowym nie przewiduje nakładania kar za przekroczenia czasu pracy, tylko za czas jazdy (nowe przepisy będą bardziej kontrolowane przez inspektorów PIP).
UWAGA! Nowe przepisy wynikające z dyrektywy 2002/15/WE są bardzo rygorystycznie przestrzegane przez służby kontrolne Francji, Hiszpanii i Belgii. Tam kary za przekroczenie czasu pracy w nocy osiągają wysokość ponad 4000 Euro.

© Sebastian Paluch

CSK_Sebastian_Paluch