List przewozowy wystawia się w trzech egzemplarzach, podpisanych przez nadawcę i przewoźnika. Pierwszy egzemplarz wręcza się nadawcy, drugi towarzyszy przesyłce, trzeci zaś zatrzymuje przewoźnik. W skład listu przewozowego wchodzi wiele danych, niezbędnych do wykonania umowy drogowego przewozu towarów; m.in. miejsce i datę jego wystawienia, nazwisko (nazwę) i adres nadawcy, nazwisko (nazwę) i adres przewoźnika, miejsce i datę przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania, nazwisko (nazwę) i adres odbiorcy, powszechnie używane określenie rodzaju towaru oraz sposób opakowania, ilość sztuk, ich cechy i numery, wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru, koszty związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy).
Celem zharmonizowania i uproszczenia międzynarodowego transportu drogowego, w 1976 roku Międzynarodowa Unia Transportu Drogowego (IRU) we współpracy z Międzynarodową Izbą Handlową (ICC) opracowała wzór listu przewozowego CMR, który został zaktualizowany w 2007 r. i jest obecnie używany przez większość sygnatariuszy Konwencji CMR.
Czym jest elektroniczny list przewozowy (e-CMR)?
W lutym 2008 roku do Konwencji CMR dodany został Protokół dodatkowy dotyczący elektronicznego listu przewozowego. Celem Protokołu dodatkowego jest ułatwienie opcjonalnego wystawiania listu przewozowego, przy użyciu procedur stosowanych w zakresie elektronicznego rejestrowania i obsługi danych. Zgodnie z definicją zawartą w Protokole dodatkowym elektroniczny list przewozowy oznacza list przewozowy wystawiony przy użyciu komunikacji elektronicznej przez przewoźnika, nadawcę lub inną stronę zainteresowaną wykonaniem umowy przewozu, do której ma zastosowanie Konwencja, w tym również dane logiczne związane z komunikacją elektroniczną w postaci załączników lub w inny sposób powiązane z komunikacją elektroniczną w tym samym czasie co jego wystawienie lub w późniejszym czasie tak, aby stały się częścią elektronicznego listu przewozowego. Protokół dodatkowy wszedł w życie 5 czerwca 2011 roku, przystąpiło do niego szereg państw, m.in. Bułgaria, Czechy, Dania, Francja, Luksemburg, Holandia, Słowenia, Hiszpania, Szwajcaria, a w ostatnim czasie Polska.Korzyści płynące ze stosowania e-CMR
Jednym z głównych propagatorów idei elektronicznego listu przewozowego jest Międzynarodowa Unia Transportu Drogowego (IRU), która wymienia szereg korzyści płynących z rozpowszechniania elektronicznej wersji dokumentu przewozowego. IRU wskazuje, iż list przewozowy w formie papierowej ma wiele zalet – harmonizuje warunki umowne dotyczące międzynarodowych przewozów drogowych towarów i generalnie sprzyja uproszczeniu procesu transportu towarów. Elektroniczny list przewozowy zachowuje wszystkie te korzyści, a dodatkowo czyni system bardziej nowoczesnym poprzez usunięcie zbędnych formalności i ograniczenie kosztów obsługi. E-CMR zapewnia większą przejrzystość i dokładność danych, szybsze administrowanie bez obsługi papieru, wymiany faksów, czy skanów, szybsze fakturowanie, kontrolę i monitorowanie przesyłki w czasie rzeczywistym. Ponadto, ze względu na swój elektroniczny charakter, taki list przewozowy można zintegrować z innymi usługami wykorzystywanymi przez firmy transportowe, takimi jak zgłoszenia celne, usługi zarządzania flotą. IRU wskazuje również, iż przechodząc na format elektroniczny, nadawca, odbiorca i przewoźnik, zaangażowani w proces transportu towarów korzystają ze zwiększonej wydajności logistyki, co skutkuje zwiększoną konkurencyjnością firm na rynku.W styczniu 2017 roku odbył się pierwszy międzynarodowy transport drogowy towarów z zastosowaniem elektronicznego listu przewozowego, w którego organizacji brały udział IRU, ASTIC – hiszpański związek transportu międzynarodowego oraz francuskie stowarzyszenie transportu drogowego FNTR. Przewóz wykonywany przez przewoźnika Primafrio odbył się na 1.300 kilometrowej trasie Huelva (Hiszpania) – Perpignan (Francja), a przedmiot transportu stanowiły pomarańcze. Transport realizowany był przy współpracy z firmą TransFollow, która jest holenderską inicjatywą organizacji Evofendex oraz Transport Logistics Nederland (TLN), a której celem jest międzynarodowe wdrożenie e-CMR.
W lutym i marcu 2019 roku przeprowadzono pilotażowy program polegający na zastosowaniu w praktyce po raz pierwszy cyfrowego listu przewozowego TransFollow na trasie między Wielką Brytanią, Francją i Holandią. We wdrażaniu tego projektu uczestniczyli; francuskie Transport Fiolet, International Road Ferry w Holandii i Brian Yeardley Continental w Wielkiej Brytanii, pod nadzorem FNTR (Francja), FTA (Wielka Brytania),TLN/ Beurtvaartadres (Holandia) i Departamentu Transportu w Wielkiej Brytanii. Projekt ten jest kamieniem milowym we wdrożeniu e-CMR. Dowodzi, iż instrument ten może być skutecznym narzędziem w logistyce pomiędzy Wielką Brytanią, a Europą Kontynentalną.
Skutki przystąpienia do Protokołu dodatkowego przez Polskę
Przystąpienie przez Polskę do Protokołu dodatkowego do Konwencji CMR nie oznacza automatycznie możliwości zastosowania w naszym kraju elektronicznego listu przewozowego. Jest to dopiero pierwszy krok celem uczestniczenia naszego kraju w międzynarodowym, elektronicznym systemie listów przewozowych. Zgodnie bowiem z art. 5 Protokołu dodatkowego do Konwencji CMR:Strony zainteresowane realizacją umowy przewozu uzgodnią procedury i ich wdrożenie w celu spełnienia wymogów niniejszego Protokołu i Konwencji w szczególności w zakresie:
a) metody wystawiania i dostarczania elektronicznego listu przewozowego do uprawnionej strony,
b) zapewnienia, że elektroniczny list przewozowy zachowa swoją integralność;
c) sposobu, w który strona posiadająca prawa wynikające z elektronicznego listu przewozowego jest w stanie zademonstrować te uprawnienia;
d) sposobu potwierdzania dokonania dostawy do odbiorcy;
e) procedur uzupełniania lub zmiany elektronicznego listu przewozowego; oraz
f) procedur potencjalnej wymiany elektronicznego listu przewozowego na list przewozowy wystawiony w inny sposób.
W konsekwencji, państwa które przystąpiły do Protokołu dodatkowego czeka szereg pracy celem wdrożenia systemu funkcjonowania elektronicznego listu przewozowego. Ważnym momentem w pracach nad wspólnym systemem będzie niewątpliwie przystąpienie Niemiec do Protokołu dodatkowego – kluczowego państwa w europejskim systemie transportu drogowego towarów. Szczegóły dotyczące elektronicznego listu przewozowego będą omawiane podczas spotkań organizowanych przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ w Genewie.
Mimo, iż potrzeba jeszcze wiele czasu, z pewnością elektroniczny list przewozowy zrewolucjonizuje branżę TSL. Z pewnością w celu praktycznego zastosowania e-CMR niezbędne będzie przeniesienie niezwykle popularnej technologii blockchainowej do branży transportowej. Już w 2018 roku w Polsce odbył się pierwszy Blockhaton – maraton z wykorzystaniem technologii łańcucha bloków. Podczas niego uczestnicy zmierzyli się tematami zaproponowanymi między innymi przez Ministerstwo Transportu i Ministerstwo Cyfryzacji. Jeden z nich dotyczył właśnie stworzenia narzędzia on-line do wdrożenia e-CMR. Miejmy nadzieję, że polscy specjaliści odegrają znaczącą rolę w projektowaniu rozwiązań mających na celu wdrożenie e-CMR, a zdigitalizowany dokument przewozowy stanie się faktem w najbliższej przyszłości.
Autor: Patrycja Wróblewska | Aplikant adwokacki | Kancelaria IURIDICA
