Na wstępie zdefiniujmy sobie przedmiot naszych rozważań. Zgodnie z przepisami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r., materiał kategorii 3 (kat. 3), to produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego (UPPZ) pochodzące ze zwierząt nie wykazujących żadnych objawów chorobowych. Bardzo obszerny katalog tych produktów obejmuje między innymi tusze i części tusz zwierząt, krew, tkankę tłuszczową, ale również produkty pochodzenia zwierzęcego lub środki spożywcze zawierające produkty pochodzenia zwierzęcego, które już nie nadają się do spożycia przez ludzi z powodów handlowych lub w wyniku problemów powstałych podczas produkcji lub wad w pakowaniu lub innych wad, które nie stanowią żadnego zagrożenia dla zdrowia ludzi i zwierząt. Materiały te mogą być finalnie spalane lub utylizowane w ramach współspalania. Produkty te można ewentualnie przeznaczać do produkcji nawozów organicznych, paszy dla zwierząt futerkowych lub do skarmiania zwierząt gospodarstwa domowego, a także do produkcji karmy dla zwierząt domowych lub kompostowania i przemiany w biogaz – jednak to wszystko pod warunkiem, że materiał nie uległ zmianie w wyniku rozkładu lub zepsucia. Po zapoznaniu się z całym wykazem tych produktów określonym w art. 10 Rozporządzenia (WE) nr 1069/2009, wyłania się obraz produktów o niskiej trwałości, które powinny jak najszybciej być dostarczone do zakładów zajmujących się ich utylizacją lub przewarzaniem. Warto zwrócić jednocześnie uwagę na to, że kategoria 3 nie obejmuje tzw. produktów pochodnych, czyli produktów otrzymanych w wyniku przynajmniej jednej obróbki, przekształcenia lub etapu przetwarzania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego.
Czy materiał kategorii 3 zawsze podlega wyłączeniu z obowiązku rejestrowania czasu pracy kierowcy?
W art. 13 Rozporządzenia (WE) nr 561/2006 wskazano, że nie ma ono zastosowania do przewozu drogowego wykonywanego pojazdami używanymi do przewozu odpadów lub tusz zwierzęcych nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi. W związku tym, że zapis ten nie odwołuje się do materiału kategorii 3, a jego literalne brzmienie bardzo mocno uogólnia zakres zastosowania przedmiotowego wyłączenia, należałoby dokonać w tym miejscu wykładni funkcjonalnej tego przepisu i na wstępie przyjrzeć się definicjom pojęć użytych w formule tego wyłączenia.Zgodnie z pkt 1.9 załącznika I do Rozporządzenia (WE) nr 853/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego, „tusza” oznacza całą sztukę ubitego zwierzęcia po wypatroszeniu, a „odpad” w rozumieniu Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów - to każda substancja lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć, lub do których pozbycia został zobowiązany.
Racjonalne podejście do omawianego wyłączenia (art. 13 rozp. nr 561/06) nakazuje uznać, że towary w nim wskazane, to produkty pochodzenia zwierzęcego, nieprzetworzone i nieprzeznaczone do spożycia przez ludzi, które powinny być przewożone w zamkniętych pojemnikach, zabezpieczonych przed wyciekiem, czy wydostaniem się materiału na zewnątrz. Zdecydowanie tymi towarami będą zatem produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego klasyfikowane prawidłowo jako materiał kategorii 3.
Jakie stanowisko w sprawie stosowania wyłączeń mają służby kontrolne?
Na stronie rządowej, Główny Inspektorat Transportu Drogowego, co prawda podejmuje próbę wyjaśnienia, w jaki sposób należy rozumieć wyłączenia z art. 3 i 13 rozporządzenia 561/2006, jednak poza zacytowaniem tych przepisów nie znajdziemy tam żadnej innej wskazówki dotyczącej ich interpretacji. Również Komisja Europejska w materiale szkoleniowym opracowanym przez grupę ekspertów w ramach Grupy Roboczej TRACE, nie daje odpowiedzi na postawione na wstępie pytanie. Materiał dostępny tutaj. Przy braku jednoznacznej interpretacji ze strony organów kontrolnych, należy wobec tego bardzo ostrożnie podchodzić do kwestii praktycznego wykorzystania tego przepisu, ponieważ ocena dokonywana w razie ewentualnej kontroli, zawsze będzie indywidualną oceną kontrolującego a spór na tym tle, przy braku oficjalnej wykładni, może być w rzeczywistości obiektywnie nierozwiązywalny.Głównym celem ustanowienia przepisów o czasie pracy kierowców i wprowadzenia obowiązku rejestracji aktywności za pomocą tachografu jest dbałość o zapewnienie kierowcom zawodowym właściwej ochrony ich praw socjalnych i zapobieganie nadmiernemu zmęczeniu, co z kolei ma bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Charakter wszystkich wyłączeń, jakie przewidują te przepisy, wskazuje na lokalny zasięg wyłączonych przewozów drogowych, bardzo specyficzne właściwości ładunku albo dotyczy przewozów incydentalnych, związanych z wykorzystaniem pojazdów do celów niezwiązanych ze świadczeniem usług transportowych. Wymienić tu można dla przykładu: przewóz maszyn i urządzeń, które służą kierowcy do wykonania pracy w sytuacji, gdy prowadzenie pojazdów nie jest jego głównym zajęciem, czy też przewóz betonu, bądź odbiór odpadów komunalnych bezpośrednio z gospodarstw domowych.
Co prawda, w niniejszym, omawianym przypadku analiza wyłączenia określonego w art. 13 Rozporządzenia nr 561/06 dotyczy UPPZ jako materiału kategorii 3, jednak uwagę zwraca fakt, że to przedmiotowe wyłączenie będzie miało zastosowanie również do przewozu innych odpadów pochodzenia zwierzęcego. Traktując rzecz ogólnie, uznać należy, że za możliwością zastosowania wyłączenia mogą zdecydowanie przemawiać okoliczności związane z przewozem odpadów pochodzenia zwierzęcego w warunkach, które mogą wiązać się z uciążliwością dla otoczenia lub też mogą stanowić zagrożenie epidemiologiczne. W praktyce takie sytuacje obejmą przewóz padłych zwierząt lub odpadów poubojowych, które w możliwie krótkim czasie powinny trafić do właściwych zakładów zajmujących się ich utylizacją. W tego typu przewozach z reguły nie stosuje się chłodni czy hermetycznych silosów a to powoduje, że czas transportu ma bardzo duże znaczenie dla rozpadu wilgotnej materii organicznej i zainicjowania procesów gnilnych. Na rynku funkcjonuje wiele firm zajmujących się odbiorem, transportem i utylizacją odpadów pochodzenia zwierzęcego i biorąc pod uwagę realne problemy logistyczne uznać należy, że to właśnie tego typu przewozy głównie wpisano do katalogu fakultatywnych i krajowych wyłączeń wskazanych w art. 29 ustawy o czasie pracy kierowców.
Trzeba też przy okazji zauważyć, że po naszych drogach przewożonych jest wiele materiałów organicznych pochodzenia zwierzęcego lecz wstępnie przetworzonych - na przykład do postaci mączki. Tego typu towary przewożone najczęściej w opakowaniach typu Big Bag, bądź też przewożone luzem z wykorzystaniem naczep samowyładowczych nie stwarzają zagrożeń, bądź uciążliwości, jakie występują przy przewozie całych ciał zwierząt, bądź ich wypreparowanych części, nie poddanych żadnej obróbce czy przetworzeniu. W takich przypadkach trudno byłoby wykazać na realne powody uzasadniające odstąpienie od stosowania przepisów o czasie pracy kierowców.
Na koniec należy zwrócić uwagę na to, że omawiane wyłączenie wprowadzone treścią art. 29 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców, może być stosowane wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Źródło: Mariusz Bukowski
BOTM Sp. z o.o.
